KINSHASA – Kinshasa en de subregionale organisaties lijken niet op dezelfde golflengte te zitten wat betreft het verloop of de vorm van diplomatieke initiatieven om de vrede en veiligheid te herstellen in het oosten van de Democratische Republiek Congo, waar de AFC/M23-rebellie, gesteund door het Rwandese leger, haar offensief voert. Sinds de bezetting van Goma en Bukavu is deze rebellenbeweging blijven oprukken en heeft ze delen van de provincies Noord- en Zuid-Kivu veroverd.

Terwijl de gezamenlijke top van staatshoofden en regeringsleiders van de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika (SADC) en de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (EAC) de opdracht had gegeven om de vredesprocessen van Luanda en Nairobi samen te voegen om hun complementariteit te verbeteren, ziet de Congolese regering het anders en spreekt ze liever van een gelijkschakeling van de twee regionale processen.

De minister van Buitenlandse Zaken, Thérèse Kayikwamba, richtte zich woensdag tot de ambassadeurs en diplomaten die geaccrediteerd zijn in de DR Congo en benadrukte de noodzaak om de processen van Luanda en Nairobi snel nieuw leven in te blazen om diplomatieke en duurzame oplossingen te vinden voor de crisis in het oosten van het land. Volgens de minister is de DR Congo voorstander van het op één lijn brengen, niet van het samenvoegen, van de processen van Luanda en Nairobi. Ze wijst erop dat de twee processen complementaire doelstellingen hebben en dat het op één lijn brengen ervan onder het toezicht van de Afrikaanse Unie de beste manier is om vrede te bewerkstelligen, schrijft Actualité.cd.

“Voor de DR Congo is het een prioriteit dat deze processen worden hervat. Er zijn dus veel gesprekken gaande op het niveau van de staatshoofden in de subregio die, nogmaals, niet noodzakelijkerwijs openbaar worden gemaakt en waarover niet per se officieel wordt gecommuniceerd. Maar we voelen niet alleen op het niveau van de Democratische Republiek Congo maar ook op het niveau van de regio, van de subregio, de noodzaak om de processen van Luanda en Nairobi zo snel mogelijk te hervatten om het geschikte moment niet te missen om snel actie te kunnen ondernemen. We willen vooral vermijden dat we verzanden in een situatie waarin we niet weten hoe we de zaken weer vlot kunnen trekken”, vertelde Kayikwamba Wagner aan ambassadeurs en diplomaten die in Kinshasa geaccrediteerd zijn.

Proces van Nairobi, enige mogelijkheid tot discussie voor M23

Kinshasa is duidelijk in zijn standpunt over het lot van M23. Het proces van Nairobi onder leiding van de voormalige Keniaanse president Uhuru Kenyatta is de enige uitweg voor de door Rwanda gesteunde rebellen.

“We hebben herhaald dat het proces van Nairobi een optie blijft en de enige uitweg voor M23, en ik wil nogmaals het feit herhalen dat Uhuru Kenyatta, facilitator van het proces van Nairobi, het volledige vertrouwen heeft van president Félix Tshisekedi, die hem carte blanche heeft gegeven om zijn rol als facilitator te gebruiken om de verschillende gewapende groepen te betrekken”, zei mevrouw Kayikwamba.

Fusie of afstemming van processen?

De Congolese regering is geen voorstander van het samenvoegen van de processen van Luanda en Nairobi, maar heeft het liever over het op één lijn brengen van de twee. 

Minister van Communicatie en regeringswoordvoerder Patrick Muyaya: “We moeten het niet hebben over samenvoegen, maar over op één lijn brengen, want samenvoegen betekent dat we Nairobi en Luanda samenvoegen tot één proces, waardoor er een heel nieuw proces ontstaat. Ik moet hier herhalen wat het standpunt van de DR Congo sinds het begin is geweest: we zullen niet rechtstreeks onderhandelen met M23. In Luanda hadden we alles al afgerond op het gebied van het werk van experts, ministerieel werk, en het enige wat nog moest gebeuren was het zetten van de handtekeningen. De processen liggen op één lijn, maar het zijn processen die niet worden samengevoegd, want samenvoegen betekent dat de twee één worden, neen!”

De regeringswoordvoerder stelde ook het Nairobi-proces voor als het enige kader voor de dialoog met de M23. Volgens hem moeten de nieuw aangestelde bemiddelaars Uhuru Kenyatta begeleiden bij het uitvoeren van deze missie.

“Wat betreft het Nairobi-proces is Uhuru Kenyatta aan het werk gegaan. Hij bezocht Bunia, Beni, Bukavu en Goma, waar hij de kans kreeg om met de verschillende gewapende groepen te praten, maar het proces kreeg een tegenslag omdat Rwanda besloot om met zijn hulptroepen te gaan werken. Er werd toen overeengekomen om M23 uit te sluiten omdat het uitgesloten was om een beloning te geven aan diegenen die doden,” benadrukte Muyaya. 

Verwarring voorkomen bij regionale processen

Aan het einde van zijn werkbezoek aan Kinshasa vestigde Johan Borgstam, de speciale vertegenwoordiger van de Europese Unie (EU) voor het gebied van de Grote Meren, de aandacht van de subregionale organisaties op de noodzaak om verwarring te voorkomen bij het voeren van de gesprekken. Dat gebeurde op basis van het standpunt van de Congolese regering dat ze op één lijn moeten worden gebracht in plaats van samengevoegd. 

“De Europese Unie is een groot voorstander van regionale processen. We kiezen altijd voor wat we Afrikaanse oplossingen voor Afrikaanse problemen noemen. Ik wil er wel aan toevoegen dat het belangrijk is dat regionale organisaties geen verwarring laten ontstaan wanneer het gaat om het toezicht op deze onderhandelingen en deze lopende inspanningen. Van mijn kant ben ik ook naar Luanda gereisd om gesprekken te hebben met de Angolese autoriteiten, en een aantal keren naar Nairobi om gesprekken te voeren met de Keniaanse autoriteiten en het team van voormalig president Uhuru Kenyatta”, aldus Borgstam.

Zonder het expliciet te zeggen, blijft de EU-delegatie sceptisch over het samenvoegen van de processen van Luanda en Nairobi, zoals aanbevolen op de gezamenlijke SADC-EAC-top in Dar es Salaam.

“U heeft misschien gezien dat sommige partners hebben verwezen naar een fusie tussen het Luanda-proces en het Nairobi-proces, maar het is niet precies duidelijk wat zo’n fusie zou inhouden. We hebben de indruk uit mijn gesprekken hier dat het Congolese perspectief eerder een herschikking tussen de twee processen is, een versterking tussen de twee processen”, legde de Europese diplomaat uit.

Volgens het slotcommuniqué dat aan het einde van de bijeenkomst in Dar-es-Salaam werd uitgegeven, zijn de voormalige Keniaanse president Uhuru Kenyatta, de gewezen Nigeriaanse president Olusegun Obasanjo en de voormalige Ethiopische premier Hailemariam Desalegn Boshe aangesteld als facilitators van het gezamenlijke EAC-SADC-vredesproces voor het oosten van Congo.

De ministeriële SADC-EAC-vergadering die in Harare (Zimbabwe) zou worden gehouden om dit proces vooruit te helpen, werd voor onbepaalde tijd uitgesteld. Een nieuwe datum is nog niet bepaald door Zimbabwe, het land dat de ministers van Buitenlandse Zaken van de twee regionale blokken zou ontvangen.

© CongoForum, 07.03.25 (rk)

Beeld – bron: Primature