
Het Fonds Kris Berwouts werd op 16 december 2024 officieel gesticht. Eén van de oprichters, Katrien Vanderschoot, geeft tekst en uitleg bij de plannen van het Fonds.
Kris Berwouts was een kenner van Centraal-Afrika. Spijtig genoeg overleed hij eind april 2023. Kan je de figuur van Kris even nader situeren en iets vertellen over wie hij was en over zijn parcours?
Katrien Vanderschoot: “Kris Berwouts (1963-2023) studeerde Afrikaanse taalkunde en geschiedenis aan de UGent. Hij werkte een kwarteeuw lang voor verschillende Belgische en internationale ngo’s, waaronder 11.11.11. en EURAC. Hij schreef ook jarenlang blogs voor het magazine MO*.
Berwouts kende het gebied van de Grote Meren als geen ander. Hij publiceerde rapporten over de politieke, militaire en sociale situatie in Congo, Rwanda en Burundi. Journalisten en diplomaten konden bij hem terecht om de vaak onontwarbare knopen te ontwarren van de plaatselijke politiek.
Naast de blogs en artikels die ook in internationale media werden gepubliceerd, schreef hij er ook boeken over. ‘Congo’s gewelddadige vrede’ uit 2017 ontrafelde het ingewikkelde kluwen van milities, grondstoffenjagers en politieke belanghebbenden in Oost-Congo. David Van Reybrouck was enthousiast: “Er zijn maar weinig mensen met een beter zicht op Congo, op zijn hoofdrolspelers, zijn thema’s die er toe doen en zijn historische achtergrond dan Kris Berwouts”.
In zijn tweede boek , ‘Mijn leven als mushamuka’ droeg hij met trots de titel van oude wijze man in de familie: ‘Ik wil een aantal inzichten delen en fenomenen beschrijven vanuit een hoogsteigen perspectief, dat van zeer betrokken buitenstaander die toch deel uitmaakt van het gebeuren, en niet als observator aan de zijlijn staat.“
Kris Berwouts had een bijzonder groot adresboekje vol plaatselijke experts, activisten en journalisten. Hij was erg gehecht aan de jonge durvers van de Congolese mensenrechtenbewegingen Lucha en Filimbi. Hij zag in hen een hoopvolle generatie van jonge Afrikanen die ook in de rest van het continent het verschil zouden kunnen maken tussen een corrupt en repressief beleid en een maatschappij die de vrijheden en kansen van jongeren kan benutten.
Hoe ontstond het idee om een Fonds te creëren dat zijn naam draagt? Wat was de voorgeschiedenis?
Katrien: “Toen Kris plots overleed, eind april 2023, was dat een grote schok voor iedereen die hem kende: zijn familie, zijn vrienden, en de talloze journalisten, onderzoekers en activisten in België maar ook in de Grote Merenregio. Zijn dood deed op een of andere manier denken aan die van Luc Nkulula, de stichter van Lucha in Goma, een van Kris’ idolen. Nkulula werd vermoord in zijn woning. Maar zijn vrienden zetten zijn werk verder, ze vonden dat anders zijn dood zinloos was. Zo ging ook ik aan het denken. Ook het werk van Kris en zijn hoopvolle en moedige visie op de regio moesten worden doorgegeven.
Daarom bracht ze enkele mensen bijeen die Kris goed kenden: Koen, zijn broer, Ivan Godfroid, Hilde Baele en illustrator Jeroen Janssen. Ivan bracht ook Loochi Muzaliwa aan, de compagnon de route van Kris in het oosten van Congo. Uiteindelijk vormden, Katrien, Ivan, Koen en Loochi het stichtingscomité. Hun doel was eenvoudig: de jonge durvers steunen die Kris inspireerde(n). Maar een fonds oprichten is geen makkelijke opdracht als je het niet voltijds kunt beheren. Daarom trokken we naar de Koning Boudewijnstichting met onze plannen, en daar werden die enthousiast onthaald.”
Wat is het opzet van het Fonds? Wat zijn de doelstellingen? En wat is de geografische actieradius?
Katrien: “Specifiek willen we plaatselijke jonge mensenrechtenactivisten steunen en ontluikende onafhankelijke onderzoeksjournalisten die berichten over oplossingsgerichte thema’s. Het gaat om mensen in het oosten van Congo, Rwanda, Burundi en Oeganda. We doen jaarlijks een oproep tot voorstellen en financieren het beste eruit, met de middelen die het fonds kan bijeenbrengen. Het fonds helpt ook bekendheid te geven aan de publicaties die eruit resulteren. MO heeft zich alvast geëngageerd om een artikel van de laureaat te publiceren.

Wanneer vond de officiële oprichting precies plaats?
Katrien: “Op 16 december 2024 hebben we het Fonds Kris Berwouts boven de doopvont gehouden tijdens een stichtingsvergadering in het gebouw van de Koning Boudewijnstichting. Na het voorbereidende werk van Stephanie Smets, nemen Maartje Houbrechts en Hervé Lisoir vanuit de Koning Boudewijnstichting de administratieve taken over. Zij zullen samen met het Fonds erop toezien dat de juiste kandidaten worden gekozen en de projecten worden opgevolgd.”
Hoe is de respons in België? En in Centraal-Afrika, weten ze daar al van het bestaan van het nieuwe Fonds?
Katrien: “Op basis van de reacties na de dood van Kris, hebben we nog eens al onze vrienden en collega’s aangesproken, om in te schatten of het Fonds een kans zou maken. 10.000 euro per jaar bijeen krijgen is niet gemakkelijk. Maar de reacties zijn heel positief. We hebben op enkele weken al 1.500 euro verzameld. Dat geeft ons de moed om ermee door te gaan en nog veel meer reclame te maken.
Ook in Centraal-Afrika is de reactie heel goed. Daar zijn ze vooral blij dat de jonge mensenrechtenactivisten en journalisten een kans krijgen en gehoord worden. Ze waarderen onze inspanning om de ideeën van Kris Berwouts uit te dragen.”
Hebben jullie al specifieke plannen, projecten, ideeën voor 2025?
Katrien: “We willen voorzichtig beginnen en verzamelen tegen maart namen van kandidaten uit het oosten van Congo. Tegen april komen we samen met het comité om uit de kandidaturen een goed project te selecteren. Dan herdenken we de dood van Kris, twee jaar geleden. Een symbolisch moment dus, om dit initiatief van start te laten gaan. De winnaar kan later haar of zijn project ook kenbaar maken via onze website www.fondskrisberwouts.be en onder meer het magazine MO.”
© CongoForum – redactie, 10.01.25
Beelden: Fonds Kris Berwouts
Steunen: ( vanaf 40 euro fiscaal attest )
BE100000 0000 0404
gestructureerde mededeling +++ 623/3933/80074 +++